نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم

2 مدرس دانشگاه

چکیده

حادثۀ عاشورا از جنبه­های گوناگون می­تواند مورد بحث و بررسی قرار گیرد. یکی از این جنبه­ها رجز­هایی ­است که یاران امام حسین (ع) به هنگام نبرد بر زبان جاری­کردند. رجز شعری است که در میدان جنگ برای مفاخره و تحقیر دشمن بر زبان می­آید. مسئلۀ مورد نظر در این پژوهش این ­است که مضامین مقاومت و پایداری به­کار گرفته‌شده در رجزهای یاران امام حسین (ع) در روز عاشورا چگونه ­است؟ بررسی­ها نشان می­دهد مؤلفه­های پایداری و مقاومت همچون صبر و استقامت، شجاعت، وفای به عهد، ولایت­پذیری و افتخار به نسب در رجزهای اصحاب وفادار امام حسین (ع) مانند عمرو بن­خالد الأزدی، جنادة­بن­حارث انصاری، نافع­بن­هلال، قاسم­بن­الحسن (ع)، علی­بن­الحسین (ع)، عباس­بن­علی (ع) و ... در روز عاشورا تجلی یافته است. با توجه به اینکه قیام امام حسین (ع) و اصحاب باوفایشان به­عنوان مهم­ترین قیام علیه حکومت جور در طول تاریخ مطرح است، پرداختن به ابعاد مختلف این قیام و به­خصوص شناسایی مضامین پایداری و مقاومت در بطن این قیام، موضوعی ضروری است. این پژوهش درصدد است با اتخاذ روش توصیفی- تحلیلی، مضامین مقاومت و پایداری را در اشعار حماسی و رجزهای اصحاب امام حسین (ع) در روز عاشورا به ­تصویر بکشد.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Investigation of the Themes of Resistance and Stability in Ashura War Cries

نویسندگان [English]

  • . . 1
  • meysam khalili 2

1 .

2 non

چکیده [English]

Ashura incident can be discussed in various aspects. One of these aspects is the war cries (rajazes) recited by Imam Hussein’s (as)  companions on the battlefield. that the supporters of Imam Hussein (AS) during the battle spoke. War cry is a poem recited on the battlefield to show off one’s abilities and humiliate the enemy. The question under discussion in this study is what are the themes of resistance and stability in the war cries recited by Imam Hussein’s (as) supporters on the day of Ashura? Investigations show that the components of resistance and stability, such as patience and endurance, courage, fulfillment of obligations, accepting guardianship (Wilayat), and honor to lineage has been reflected in the war cries of the loyal companions of Imam Hussein (as) on the day of Ashura, such as Amr ibn Khalid al-Azadi, Jinadat ibn Hares ansari, Nafi’ bin Hilal, Qasim ibn al-Hassan (AS), Ali ibn al-Hussein (as), Abbas ibn al-Ali (as), etc.
Considering that the uprising of Imam Hussein (as) and his faithful companions is considered to be the most important uprising against the oppressive government over the course of history, addressing the various dimensions of this uprising and, in particular, identifying the themes of stability and resistance in the heart of this uprising, seems essential. This study tries to draw the theme of resistance and stability from the epopees and war cries of Imam Hussein’s (as) companions on the day of Ashura by adopting a descriptive-analytical method.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Hussein (as)
  • war cry
  • Ashura
  • Resistance and stability
  • Themes
قرآن کریم.
 ابن­بابویه، محمدبن­علی. (1381). مقتل­الحسین (ع). ترجمه و تحقیق محمد صحّتی سردرودی. تهران: هستی­نما.
ابن­شهرآشوب، محمدبن­علی. (1412ق). مناقب آل­ابی­طالب (ع). بیروت: دارالأضوا.
ابن­منظور، محمد بن­مکرم. (1379ق). لسان­العرب.بیروت: دارالفکر.
ابوالفرج اصفهانی، علی­بن­الحسین. (بی­تا). مقاتل­الطالبین. ترجمۀ هاشم رسولی محلاتی. تهران: صدوق.
احمدنگری، عبدالنبی­بن­عبدالرسول. (1995). موسوعة مصطلحات جامع­العلوم. بیروت: مکتبه لبنان.
جوادی آملی، عبدالله. (1369). وحی و رهبری. تهران: انتشارات الزهرا.
خادستانی، اسماعیل؛ سیفی و همکاران. (1393). «جایگاه ولایت­پذیری و ولایت‌مداری در اسلام و عوامل مؤثر بر تحکیم آن مبتنی بر قرآن کریم و روایات معصومین (ع)». فصلنامۀ سراج منیر. س 5، ش 17.
خوارزمی، محمد بن محمود. (1388). ترجمة تحقیقی مقتل­الحسین (ع) خوارزمی. ترجمة مصطفی صادقی. قم: مسجد مقدس جمکران.
دهخدا، علی­اکبر. (1373). لغت­نامه. تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد. (بی­تا). مفردات ألفاظ القرآن‏. بیروت: دارالقلم ـ الدارالشامیه.
سیدبن­طاووس، علی­بن­موسی. (1381). اللهووف علی قتلی­الطفوف. ترجمۀ ابوالحسن میرابوطالبی حسینی. قم: دلیل ما.
شریف­الرضی، محمد بن الحسین. (1390ش). نهج­البلاغه. ترجمۀ محمد دشتی. تهران: مبین اندیشه.
صفا، ذبیح­الله. (1379). حماسه­سرایی در ایران. تهران: انتشارات امیرکبیر.
طباطبایی، سیدمحمّدحسین. (1374). المیزان فی تفسیرالقرآن. ترجمة محمدباقر موسوی. قم: دفتر انتشارات جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
طبری، محمدبن­جریر. (1352ش). تاریخ­الرسل­و­الملوک. ترجمۀ ابوالقاسم پاینده. بی­جا: بی­نا.
 علم­الهدی، علی­بن­الحسین. (بی­تا). رسائل شریف مرتضی. قم: دارالقرآن­الکریم.
غزالی، ابوحامد محمدبن­محمد. (1415ق). احیاء علوم­الدین. مصر: مکتبة ­السنة.
فاخوری، حنا. (1386). تاریخ ادبیات زبان عربی از عصر جاهلی تا قرن معاصر. ترجمۀ عبدالحمید آیتی. تهران: توس.
 فراهیدی، خلیل­بن احمد. (1367). کتاب­العین. بیروت: مؤسسة الأعلمی.
فلاح، غلامعلی. (1385). «رجزخوانی در شاهنامه». دوفصلنامة علمی- پژوهشی زبان و ادبیات فارسی.ش 54 و 55، صص 107- 130.
 فیض کاشانی، ملامحسن. (بی­تا). مفاتیح­الشرایع. قم: کتابخانۀ آیت­الله مرعشی نجفی.
مجوزی، عبدالله. (1376). چرا تنبیه؟. تهران: انتشارات اولیا و مربیان.
محدثی، جواد. (1376). فرهنگ عاشورا. قم: نشر معرفت.
محمدی، عبدالرضا و همکاران. (1388). «بررسی عوامل مؤثر بر شجاعت دانشجویان افسری امام علی (ع) و راهکارهای ارتقای آن». فصلنامة مدیریت نظامی.ش 36.
مرادی، کتایون؛ صلواتی، محمود. (1391). «کارکرد رجز و رجزخوانی در شاهنامه و گرشاسب­نامه». فصلنامة علمی- پژوهشی زبان و ادب فارسی «ادب و عرفان». ش 13، صص 31-46.
مفید، محمد بن­محمد. (1413ق). الإرشاد فی معرفة حجج­الله­علی­العباد. قم: کنگرۀ شیخ مفید.
مکارم شیرازی، ناصر. (1364). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب­الإسلامیة.
وحیدی فردوسی، علی؛ الویری، محسن. (1395). «تحلیل کارکرد ارتباطی رجزهای یاران امام حسین (ع) در قیام عاشورا». مطالعات فرهنگ- ارتباطات. س 17، ش 67، صص 167-190.