نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

هیئت علمی دانشگاه اصفهان

چکیده

     ادبیات پایداری در معنی عام، به ادبیاتی گفته­می­شود که نوعی مقاومت در برابر هجوم‌های فکری، سیاسی، فرهنگی و نظامی را القامی­کند. در این ­صورت، ادبیات عاشورایی را باید از برترین و زیباترین نوع ادبیات ­پایداری دانست.
     در این پژوهش از میان اشعار عاشورایی، دو ترکیب­بند محتشم­ کاشانی و علیرضا قزوه، از نظر صورت و محتوا با یکدیگر مقایسه ­شده­است. بررسی ویژگی­های این اشعار نشان­ می­دهد؛ محتشم با بیان جزئیات حوادث، گویی به ذکر مصیبت و نوحه­خوانی می‌پردازد و تحریک احساسات و عواطف در آن­ غلبه دارد؛ به­نحوی که می­توان این­گونه اشعار را «حادثه­محور» دانست. ویژگی­های شعر او هم از نظر شکل و صورت در قافیه و ردیف­ و هم واژه­ها و مفاهیم آنها، به شیوه­ای ­است که با تداعی‌کردن حالت حزن و اندوه و گاهی با ایجاد صوت و آهنگی متناسب با آن در الفاظ، بتواند هدف شاعر را محقق کند.
اما قزوه ضمن خلق شعری حماسی و پرشور، بیشتر اهداف و نتایج آن واقعه را بیان کرده و دربارۀ عوامل ایجاد آن صحبت­­ می­کند و آن را بستری برای بیان مفاهیم آزادگی، دفاع از حق و مقاومت در برابر ظلم قرار می­دهد؛ بنابراین، این دسته از سروده ها را می‌توان «هدف­محور» دانست. در سطح ساختار، قوافی، ردیف­ها و واژه­گزینی­های او همه در راستای همین هدف انتخاب­ شده­است. مضامین شعر او نیز از این واقعه به‌عنوان یک انقلاب عظیم خبر می­دهد.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Event-orientation and goal-orientation in two Ashura Tarkib-bands (literally: Composite-Tie) (Comparison of the form and content of Mohtasham‘s and Qazveh’s tarkib-bands)

نویسنده [English]

  • mahbuobe hemmatiyan

Department of Persian Language and Literature,Faculty of Literature and Humanities,University of Isfahan,Isfahan.Iran

چکیده [English]

Resistance literature has been generally regarded as a type of literature which induces a kind of resistance against intellectual, political, cultural, and military attacks. In this case, Ashura literature should be considered as the best and the most beautiful type of resistance literature. In this reserach, among many Ashura poems, two tarkib-bands (literally: composite-ties) by Mohtasham Kashani and Alireza Qazveh were chosen to be compared in terms of both form and content. The comparison of these poems reveals that Mohtasham seems to recite tragedy and lament (noha) in which the arousal of emotions and feelings are dominant by representing the events in detail, in a way that these types of poems could be considered as ‘event-oriented’. The characteristics of his poems in terms of form, in rhyme and row, and also in terms of content, in the meanings of the words are all in a way to be capable of realizing the poet’s goal by denoting sorrow and sometimes by producing a sound or music relevant to it. But, Qazveh, while creating an epic and vivid poem, mostly represents the purposes and consequences of that event, speaking of the factors giving rise to it and considers it as a means of expressing freedom, the defense of the rights, and resistance against oppression. So, these group of poems could be considered as ‘goal-oriented’. In the level of form, all the rhymes, rows, and lexicons have been chosen in accordance with this purpose. The themes of his poem also report this event as a magnificent revolution.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Resistance literature
  • Committed poem
  • Ashoura tarkib-band
  • Mohtasham
  • Qazveh
ارسلان، مریم. (1392). «بررسی ساختاری ده ترکیب­بند عاشورایی». راهنما محبوبه مباشری. پایان­نامۀ کارشناسی­ارشد. دانشگاه الزهرا.
امینی، عبدالحسین. (1384ه). سیرتنا و سنتنا سیرۀ نبینا و سنته. نجف: مطبعه الآداب.
امینی، عبدالحسین. (1388). سیر تحلیلی شعر مقاومت در ادبیات فارسی. کرمان: دانشگاه شهید باهنر.
بصیری، محمدصادق. (1384). «طرح و توضیح چند سؤال دربارة مبانی ادبیات پایداری». نامة پایداری. اوّلین گنگرة ادبیات پایداری. به کوشش احمد امیری خراسانی. تهران: بنیاد حفظ و نشر ارزش­های دفاع مقدس. صص 89- 97.
تفتازانی، سعدالدین مسعودبن عمر. (1425ه). المطوّل. بیروت: دارالحیاه التراث العربی.
 تقوی، سید نصرالله (1363). هنجار گفتار. چاپ 2. اصفهان: فرهنگسرای اصفهان.
حاجی­زاده، مصطفی. (1394). «بررسی زیباشناسانه ترکیب­بندهای عاشورایی عصر صفویه و بعد از صفویه». راهنما ولی­الله ظفری. پایان­نامۀ ­کارشناسی­ ارشد. دانشگاه آزاد دزفول.
حجازی، سیدعلیرضا. (1386). «سیر تاریخی شعر شیعه در حماسۀ عاشورا». فصلنامۀ شیعه‌شناسی. س 5، ش 20، صص 97 -136.
 حسن­لی، کاووس؛کافی، غلامرضا. (1385). «ویژگی­های شعر عاشورایی از آغاز قرن چهارم تا پایان قرن نهم». مجلۀ علوم انسانی دانشگاه الزهرا. ش 61 و62، صص31 - 70.
حسینی، فاطمه. (1392). بررسی ترکیب­بند محتشم کاشانی و مقلّدانش از دورۀ محتشم تا 1300 ه.ش و رمز مانگاری این شعر». راهنما محمدرضا یوسفی. پایان­نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه قم.
درگاهی، حسین؛ انواری، محمدجواد؛ طالعی، عبدالحسین. (1379). شورش در خلق عالم. چاپ3. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1388). موسیقی شعر. چاپ 11. تهران: آگه.
 صهبا، فروغ. (1384). «شعر پایداری هنر مبارزه با دشمنان سه­گانه». نامة پایداری. اوّلین گنگرة ادبیات پایداری. به کوشش احمد امیری خراسانی. تهران: بنیاد حفظ و نشر ارزش‌های دفاع مقدس. صص 313- 333.
 قزوه، علیرضا. (1384). با کاروان نیزه. تهران: سورة مهر.
 مجلسی، محمدباقر. (1385ه). بحارالانوار. تهران: مکتبه الاسلامیه.
محتشم کاشانی، علی بن احمد. (1379). دیوان. تصحیح اکبر بهداروند. تهران: نگاه.
مطهری، مرتضی. (1376). حماسۀ حسینی. چاپ 27. تهران: صدرا.
      همایی، جلال الدین. (1373). معانی و بیان. به کوشش ماهدخت بانو همایی. چاپ 2. تهران: نشر هما.
 همّتیان، محبوبه. (1392). «بررسی و نقد اقتضای حال و تحلیل مثنوی بر مبنای آن». پایان نامۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه اصفهان.