نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• منوچهر جوکار ¹
• داوود پورمظفری ²
• داودرضا کاظمی ³

¹ دانشیار، گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید چمران اهواز. اهواز. ایران.

² استادیار، گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید چمران اهواز. اهواز. ایران.

³ دانشجوی دکترای زبان و ادبیّات فارسی، دانشکده زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید چمران اهواز. اهواز

چکیده

حماسه‌ها بنیانی پیشاتاریخی دارند و دوران آفرینش آنها به پایان رسیده؛ اما وجه حماسی و حماسی‌سرایی در پیوند با رخدادهای تاریخی و اجتماعی، بویژه جنگ‌ها ادامه دارد. جنگ‌های ایران با روس و عراق در دو قرن اخیر از جمله عظیم­ترین رویدادهای سرنوشت ساز کشور بوده‌اند. شعر جنگ، شاخه­ای مهم از ادبیات جنگ است که بارزترین و سودمندترین جلوه­های خود را در پیوند با نوع ادبی حماسه و در کاربست وجه حماسی نشان می‌دهد. بررسی چگونگی پیوند با نوع ادبی حماسه و کاربست وجه حماسی در شعر دو جنگ مسأله‌ی این تحقیق است.
بررسی تطبیقی شیوۀ کاربست وجه حماسی در شعر هر دو جنگ و حماسی­سرایی‌های شاعران آنها به شناخت بهتر و بیشتر این رخداد و درنتیجه به شناخت بهتر و بیشتر بخش مهمی از تاریخ پر فراز و نشیب دو قرن اخیر خواهد انجامید و از این جهت کاری ضروری است و گونه‌ای از مطالعة تاریخی شعر به حساب می‌آید.
در این نوشتار با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر ابزار اسنادی-کتابخانه‌ای، جنگ­سروده­های این دو رویداد مهم تاریخی (تمامی موجودی ادبی مکتوب از شعر جنگ‌های ایران و روس و بسیاری از شعرهای شاخص و مطرح شاعران جنگ ایران و عراق) را با هم تطبیق داده­ایم تا تفاوت نگرش­ها و گزینش‌ها و و شباهت‌ها و تفاوت‌های اندیشگانی، زبانی و ادبیِ شاعران هر دو جنگ در شیوۀ بکارگیری وجه حماسی آشکار شود.
شاعران هردو جنگ از انگیزه‌های میهنی و دینی نیرومندی بهره برده‌اند و از متون حماسی گذشته بویژه شاهنامه سرمشق گرفته‌اند؛ اما شاعران جنگ ایران و روس اغلب به تکرار و تقلید از گذشتگان پرداخته و گاه خود، شاه و شاهزادگان را برتر از شاعران گذشته و قهرمانان ملی دانسته‌اند. مردم در شعر آنان جایی ندارند و تنها شکست‌ها به مردم نسبت داده می‌شود. تملق و اغراق‌های حماسی دربارة شاه و دربار، جای تمجید از جانفشانی‌های سربازان را گرفته؛ در مقابل، شاعران جنگ ایران و عراق سبک‌آگاه‌اند و نگاهشان ژرفا و گستردگی فرامرزی دارد. آنها در شعر خود به تنوع گونه‌های ادبی درخدمت وجه حماسی توجه داشته و آرمانخواهانه به وحدت ملی و حتی اتحاد با دیگر ملت‌های ستمدیده می‌اندیشند؛ مردان و زنان در شعرشان حضوری پررنگ دارند و همچون رزمندگان تمجید و تکریم می‌شوند.

کلیدواژه‌ها

• شعر فارسی
• وجه حماسی
• جنگ‌های ایران و روس
• جنگ ایران و عراق

عنوان مقاله [English]

A comparative study of how to use the epic aspect in the poetry of the Iran-Russia & Iran-Iraqi wars

نویسندگان [English]

• Manoochehr joukar ¹
• Davood Poormozaffari ²
• Davoodreza kazemi ³

¹ Associate Professor, Department of Persian Language and Literature, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran.

² Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran.

³ Ph.D. candidate of Persian language and literature, Department of Persian Language and Literature, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran

چکیده [English]

Epics have a prehistoric basis, and the era of their creation is over. But, epic writing and epic aspect in connection with historical and social events, especially wars, continues. Iran's wars against Russia and Iraq in the last two centuries have been among the country's most decisive events. War poetry is an important branch of war literature that shows its most obvious and useful manifestations in connection with the literary type of epic and in the application of the epic aspect. Understanding and examining how to relate to the literary type of epic and the use of the epic aspect in the poetry of the two wars is the concern of this research.
A comparative study of the use of the epic aspect in the poetry of both wars and the epics of their poets will lead to a better understanding of this event, and consequently, to a better and more important understanding of an important part of the tumultuous history of the last two centuries. For this reason, this study is deemed necessary and is considered as a kind of historical study of poetry.
This article has an analytical and descriptive method and has used documentary and library tools. The researchers have adapted the poetry of the two wars in order to reveal the differences in the attitudes and choices and the similarities and differences in thought, language and literature of the poets of both wars in the way they use the epic aspect. in the studies, all the written literary inventory of the poetry of the Iran-Russia wars and many of the prominent poems of the poets of the Iran-Iraq war have been considered.
Poets of both wars benefited from strong patriotic and religious motives. They have followed the epic texts of the past, especially Shahnameh. But, the poets of the Iran-Russia war have often repeated and imitated the past, and sometimes considered the king and princes superior to the poets of the past and national heroes. People have no place in their poetry and only failures are attributed to people. Epic flattery and exaggeration about the king and the court have replaced the praise of the soldiers' sacrifices. In contrast, the poets of the Iran-Iraq war are light-hearted and have a deep and transnational perspective. In their poetry, they have paid attention to the diversity of literary genres in the service of the epic aspect. They are idealistic and think of national unity and even unity with other oppressed nations. Women have a strong presence in their poetry and are praised and honored like warriors.

کلیدواژه‌ها [English]

• Persian poetry
• Epic aspect
• Iran-Russia wars
• Iran-Iraqi war