نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دورة دکتری، گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشکده ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران.

2 استاد، گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشکده ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران

چکیده

«شعر اعتراض» به عنوان یک نوع ادبی‌ می‌کوشد تا نقطه‌های تاریک زندگی جامعه را به قصد اصلاح مطرح کند و به این منظور به بسیاری از سستی‌ها، بی‌عدالتی‌ها، نابسامانی‌ها، بی‌توجهی‌ها و.. می‌تازد. این مقاله سعی دارد مضامین اشعار اعتراض دورة معاصر تاریخ ایران که شامل عصر مشروطه، عصر پهلوی و دورة انقلاب اسلامی می­شود، مورد بررسی قرار دهد.
به طور کلی مضامین این اشعار را می‌توان به دو بخش مضامین مشترک و اختصاصی تقسیم نمود. مضامین مشترک، مسائلی است که در هر سه دورة یادشده، وجود دارند، مثل: اعتراض به تضاد طبقاتی، فقر، ریاکاری افراد خائن، دخالت بیگانگان و سرزنش خود و... بر اساس موقعیت سیاسی و اجتماعی هر دوره، برخی اعتراض ها به طور اختصاصی در یک دوره بیشتر مورد توجه بوده­اند. از جمله اعتراض به نادانی مردم، اعتراض به خفقان و عدم آزادی اعتراض به فراموشی یاد و خاطرة شهدا و.. . در همة این مضامین، شاعران با زبانی آمیخته به طنز سعی می‌کنند کسانی را که از راه راست منحرف شده‌اند، به راه صلاح بیاورند.
این مقاله به صورت مطالعه موردی و کتابخانه‌ای انجام شده و مضامین اشعار اعتراض دورة معاصر تاریخ ایران که شامل عصر مشروطه، عصر پهلوی و دورة انقلاب اسلامی می­شود، جمع آوری گردیده و به صورت توصیفی، تحلیل و بیان شده‌اند.
در نهایت با بررسی این مضامین به این نتیجه می‌رسیم که هدف شعر اعتراض، حفظ ارزش‌ها، اصلاح نمودن جامعه و مبارزه با انواع مختلف بی‌عدالتی است و به نوعی امر به معروف و نهی از منکر می­باشد.   

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A comparison and analysis of the themes of protest poems in contemporary Iranian literature

نویسندگان [English]

  • Najme Taheri Mahzamini 1
  • Mohammad Sadegh Basiri 2

1 Ph.D. in Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Shahid Bahonar University of Kerman, Kerman, Iran.

2 . Ph.D. in Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, S Professor of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Shahid Bahonar University of Kerman, Kerman, Iran.

چکیده [English]

‘Protest Poetry’ as a literary type tries to present the dark spots of society in order to reform it, and for this purpose, it attacks many weaknesses, injustices, disorders, inattention and so on. This article tries to examine the themes of protest poems of the contemporary period of Iranian history, which include the constitutional era, the Pahlavi era and the period of the Islamic Revolution.
This article has been conducted as a case study and library study, and the themes of protest poems of the contemporary period of Iranian history, which include the constitutional era, the Pahlavi era and the Islamic Revolution, have been collected and analyzed descriptively.
In general, the themes of these poems can be divided into two categories, i.e., common and specific themes. Common themes are the issues that exist in all three mentioned periods, such as protest against class conflict, poverty, hypocrisy of traitors, foreign interference and self-blame, etc. Based on the political and social situation of each period, some protests have been given special attention in each period, including protesting against the ignorance of the people, protesting against suffocation and not being free, protesting against forgetting the memory of the martyrs, etc. In all these themes, poets with a language mixed with humor try to guide to the right path those who have deviated from it.
Finally, by examining these themes, it was concluded that the purpose of protest poetry is to preserve values, reform society and fight against various types of injustice, and it is a kind of enjoining the good and forbidding the wrong.
Protest poetry, Constitutional period, Literature, Side of the Islamic Revolution, Injustice.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Protest poetry
  • Constitutional period
  • Literature
  • Side of the Islamic Revolution
  • Injustice
ابتهاج، هوشنگ. (1378). راهی وآهی (منتخب هفت دفتر شعر). تهران: نشر سخن.
آبراهامیان، برواند. (1387). ایران بین دو انقلاب. ترجمة احمد گل محمدی. محمدابراهیم فتاحی. چاپ چهاردهم. تهران: نشر نی.
اخوان‌ثالث، مهدی. (1362). زمستان. چاپ نهم. تهران: نشر مروارید.
ادیب‌الممالک فراهانی. (1355). دیوان اشعار. به اهتمام وحید دستگردی، فروغی.
بهار، محمدتقی. (1387). دیوان اشعار. تهران: نشر نگاه.
پشتدار، علی محمد. (1389). «چشم انداز آزادگی و ادب اعتراض در شعر فارسی». دو فصلنامه علوم ادبی. سال سوم، شماره پنجم، صص 153-162.
جعفری­زاده، علی. (1391). «بررسی رباعی از اول انقلاب اسلامی تا سال 1390». استاد راهنما دکتر محمود مدبری. دانشگاه شهید باهنر کرمان.
حالت، ابوالقاسم. (1370). دیوان خروس­لاری. چاپ چهارم، تهران: نشر کتابخانه سنایی.
حسینی، سید حسن. (1387). نوش­داروی طرح ژنریک. چاپ ششم. تهران: نشر سوره مهر.
حسینی، سیدحسن. (1363). هم صدا با حلق اسماعیل. تهران: حوزه هنری.
خویی، اسماعیل. (1357). ما بودگان. تهران: نشر امیرکبیر.
رضایی نیا، عبدالرضا. (1389). کفش‌های مجنون گم گشت. مشهد: سپیده‌باوران‏.
 شاملو، احمد. (1379). قطعنامه. چاپ دوم. تهران: نشر زمانه.
شاملو، احمد. (1381). مجموعه اشعار. تهران: نشر نگاه.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1376). آیینه‌ای برای صداها. تهران: نشر سخن.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1380). تازیانه‌های سلوک. چاپ سوم. تهران: نشرآگاه.
صدری­نیا، باقر. (1372). «اندیشه عدالت اجتماعی در شعر مشروطیت». مجله ایران فردا. شماره 6، صص93-109.
صدقیان­زاده، قاسم. (1390). « بررسی مولفه‌های پایداری در شعر دفاع مقدس با تکیه بر شعر قیصر امین پور و سلمان هراتی». استاد راهنما دکتر احمد امیری خراسانی. دانشگاه شهید باهنر کرمان.
صفارزاده، طاهره. (1365). بیعت با بیداری. شیراز: نشر ن‍وی‍د.
طهماسبی، قادر. (1382). گزیده ادبیات معاصر. تهران: نشر کتاب نیستان.
عارف قزوینی، میرزا قاسم. (1357). کلیات دیوان. تهران: سازمان انتشارات جاویدان.
عبدالملکیان، محمدرضا. (1366). ریشه در ابر. تهران: نشر برگ.
عشقی، سید محمدرضا میرزاده. (1357). کلیات مصور. چاپ هشتم. تهران: نشر امیر کبیر.
فرخی‌یزدی، محمد. (1360). دیوان فرخی‌یزدی. با تصحیح و مقدمه در شرح احوال شاعر به قلم حسین مکی. تهران: بنیاد نشر کتاب.
فشاهی، محمدرضا. (1360). تکوین سرمایه­داری در ایران. تهران: نشر گوتنبرگ.
قزوه، علی رضا. (1369). از نخلستان تا خیابان. تهران: مرکز آفرینش­های ادبی.
قزوه، علی رضا. (1391). صبح بنارس. تهران: موسسه فرهنگی هنری شهرستان ادب.
کاکایی، عبدالجبار. (1369). آوازهای واپسین. تهران: نشرهمراه.
کوثری، مسعود. (1379). آسیب­شناسی فرهنگی ایران در دورة قاجار. تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
گلسرخی، خسرو. (1374). بیشه بیدار. به کوشش مجیدروشنگر. تهران: نشر مروارید.
 گلسرخی، خسرو. (1387). خسته‌تر از همیشه. چاپ سوم. تهران: نشر آرویج.
لاهوتی، ابوالقاسم. (1357). کلیات لاهوتی. تهران: نشر توکا.
لنگرودی، محمدشمس. (1390). «شعر و هنر یک نوع اعتراض است به جهان». نشریه گزارش. شماره 227، صص57-59.
 مصدق، حمید. (1378). تا رهایی (منظومه‌ها و شعرها). چاپ هفتم. تهران: نشر زریاب.
مکارم شیرازی، ناصر. (1343). «انتظار، انتظار». مجلۀ درس‌هایی از مکتب اسلام. سال ششم، شماره 3، صص13-22.
ملایی­توانی، علی­رضا. (1381). مشروطه و جمهوری. تهران: نشر گستره.
مهدی‌نژاد، امید؛ سیار، محمدمهدی. (1388). دادخواست 100 شعر اعتراض. چاپ سوم. تهران: سپیده باوران.
مودب، علی محمد. (1388). روضه در تکیه پروتستان‌ها. چاپ دوم. تهران: سپیده باوران.
موسوی‌گرمارودی، سیدعلی. (1362). سرود رگبار. چاپ دوم. تهران: نشر رواق.
نجدی، بیژن. (1387). پسر عموی سپیدار. چاپ دوم. تهران: موسسه نمایشگاه­های فرهنگی ایران. نشر تکا‏.
هراتی، سلمان. (1364). از آسمان سبز. تهران: حوز ة هنری سازمان تبلیغات اسلامی.
یاحقی، محمدجعفر. ( 1388). جویبار لحظه‌‌ها. چاپ یازدهم. تهران: نشر جامی.
یوشیج، نیما. (1391). مجموعه کامل اشعار نیما. تهران: نشر آدینه سبز.