نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی تهران جنوب

2 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب

چکیده

تحلیل انتقادی گفتمان، در بررسی متون از سطح جمله و کلام فراتر رفته و به بافت موقعیتی که متن در آن شکل گرفته است توجه می­کند و به دو رویکرد اجتماعی و زبان­شناختی اشاره دارد. در رویکرد اجتماعی به گفتمان، بافت موقعیتی و در رویکرد زبان‌شناختی، بافت متنی تشریح می­گردد.
خاطرات و وقایع دوران دفاع مقدّس، نقشی برجسته در شناساندن آن دوران به نسل امروز و الگوسازی ازآن ایفا می­کنند. کتاب «دا» جزء خاطرات دفاع مقدس است که حسینی، مقاومت و جان­فشانی­های مردم ایران را در مقابل تجاوز رژیم بعثی عراق مورد بحث قرار داده است. راوی خاطرات جنگ را با محوریت نقش زن و نگاه و بینش او به جنگ روایت می­کند. هدف از نگارش این مقاله، بازتاب گفتمان مقاومت در رمان «دا» با تکیه بر تحلیل گفتمان ون­دایک است. این کتاب با استفاده از روش کیفی بر مبنای تحلیل گفتمان انتقادی ون‌دایک مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج تحقیق نشان داده کتاب دا گفتمان ارزشی، حماسی و عاطفی جنگ را باز می­نمایاند و تحت تأثیر مؤلفه­های مختلف گفتمان مقاومت است. موضوع اصلی این گفتمان فراخوانی است به پاسداشت ارزش­های اسلامی که ایدئولوژی نویسنده را نشان می­دهد و مبین میزان پایبندی نویسنده به ادعاهایش در محور گفتمان مقاومت است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Position of Discourse Analysis on Resistance in the Book of "Da's" Diary; Based on Van Dijk's Theory of Discourse Aanalysis Theory

نویسندگان [English]

  • Fahimeh Gholami Zarezadeh 1
  • narges jaberinasab 2
  • Mandana Mangeli 2

1 Ph.D. Student of Persian Language and Literature, Islamic Azad University, South Tehran Branch

2 2. Assistant Professor, Islamic Azad University, South Tehran Branch Tehran, Iran

چکیده [English]

Critical analysis of discourse goes beyond the level of sentences and words in examining texts and pays attention to the context of the situation in which the text was formed and refers to two social and linguistic approaches. In the social approach, discourse is defined as situational context, and in the linguistic approach, textual context is explained. The memories and events of the Holy Defense era play a prominent role in introducing that era to today's generation and making it an example. The book "Da" is part of the memoirs of the holy defense, which Hosseini discussed the resistance and sacrifices of the Iranian people against the aggression of the Baathist regime in Iraq. The narrator narrates the memories of the war focusing on the role of a woman and her perspective on the war. The purpose of writing this article is to reflect the discourse of resistance in the novel "Da" based on the analysis of Van Dijk's discourse. This book has been analyzed using a qualitative method based on Van Dyaijk's critical discourse analysis. The results of the research show that the book reveals the value, epic, emotional discourse of war and is influenced by various components of the resistance discourse. The main theme of this speech is a call to uphold Islamic values, which shows the author's ideology and shows the extent of the author's adherence to his claims in the axis of the resistance discourse.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Discourse analysis
  • Van Dijk
  • Resistance
  • Da
اخوان مفرد، حمیدرضا. (1371). (جایگاه اندیشه های امام خمینی در گفتمان تجدد)، نامه پژوهش، شماره 7، زمستان.
آقاگل­زاده، فردوس. (1386). «تحلیل گفتمان انتقادی و ادبیات». ادب پژوهی. س 1. ش 1. ص 27-17.
امام خمینی، سید روح الله. (1379). صحیفۀ امام، ج 16 ـ 6، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چ سوم.
باختین، میخائیل. (1394). جستارهایی درباره رمان. ترجمه رویا پورآذر. تهران : نشر نی. چـاپ چهارم.
بهرام پور، شعبانعلی. (1379) درآمدی بر تحلیل گفتمان، گفتمان و تحلیل گفتمانی، تهران، فرهنگ گفتمان.
تلطف، کامران. (1394). سیاست نوشتار، پژوهش در شعر و داستان معاصر. ترجمۀ مهرک کمالی. تهران: نامک.
تندروصالح، شاهرخ. (1379). گفتمان سکوت: مجموعه گفتگو پیرامون مسائل عمومی ادبیات داستانی. تهران: شفیعی.
 تندروصالح، شاهرخ. (1382). ادبیات جنگ و موج نو. تهران: فرهنگ‌سرای پایداری.
جوادی یگانه، محمدرضا؛ صحفی، سید محمدعلی. (1392). «روایت زنانه از جنگ: تحلیل انتقادی کتاب «دا» فصلنامه علمی ـ پژوهشی نقد ادبی س6 ش 21 زمستان1392 صص 110-85.
حسن­بیگی، ابراهیم. (1392) جنگ و رمان­هایش. تهران: سروش.
حسینی، سیده اعظم. (1389). «دا» خاطرات سیده زهرا حسینی. چاپ صد و نوزده، تهران: سوره مهر.
سرشار، محمدرضا. (1390). ادبیات داستانی ایران پس از انقلاب اسلامی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
سعیدی، مهدی. (1395). ادبیات داستانی جنگ در ایران. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی.
سلطانی، سیدعلی اصغر. ( ۱۳۷۸). قدرت، گفتمان وزبان: سازو کارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی ایران. تهران: نی.
سلطانی، علی اصغر. (1384) قدرت، گفتمان و زبان. تهران: نی.
سلیمانی، بلقیس. (1380). تفنگ و ترازو. تهران: روزگار.
شاکری، احمد. (1394). جستاری در اصطلاح­شناسی و مبانی ادبیات داستانی دفاع مقدس. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
شاملو، اکبر و همکاران.(1396). بررسی تطبیقی گفتمان تشیع در مجموعه داستانی قلم رصاص و رمان «دا»، کاوش نامه ادبیات تطبیقی، دوره: 7، شماره 26، 1396. صص 128-107.
عظیمی، سمیرا. (1389). جایگاه طنز در گفتار سیاسی جنگ: تحلیل محتوای ادبیات داستانی جنگ تحمیلی. کارشناسی ارشد. راهنما: غلامرضا کاشی. دانشگاه علامه طباطبائی.
غفاری، محمد. (1392). «نقد روایتی زنانه از جنگ: تحلیل انتقادی کتاب «دا» فصلنامه علمی - پژوهشی نقد ادبی س6 ش 24 زمستان1392. صص 221-215.
فاولر، راجر. (۱۳۹۶). زبان شناسی و رمان. ترجمه محمدغفاری. ویراسـت دوم. تهـران: نشر نی.
قهرمانی، مریم. (1392) ترجمه و تحلیل گفتمان انتقادی، رویکرد نشانه شناختی. تهران: مؤلف.
لک، منوچهر. (1384) (هویت می در دفاع مقدس) مجله مطالعات ملی، س6،ش 2.
مهرآیین، مصطفی. (1386). شرایط تولید فرهنگ: ریشه­های ظهور مدرنیسم اسلامی در هند، مصر و ایران. پایان­نامه دکتری جامعه­شناسی. دانشگاه تربیت مدرس.
ون­دایک، تئون. ای. (1382). تحلیل انتقادی گفتمان، گـروه مترجمـان (ایـزدی، بهرام پـور، خرمـایی، کاشی، میرفخرایی)، چ دوم، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه­ها، وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی.