نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد مدیریت امور فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی، تهران مرکزی، ایران

2 کارشناس ارشد فرهنگ و زبان‌های باستان دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

3 گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه افسری امام علی(ع)

چکیده

وطن‌پرستی یکی از مفاهیم کلیدی است که در ادوار مختلف شعر فارسی موردتوجه شاعران قرار دارد. هدف این مطالعه، بررسی حس وطن‌پرستی در شعر و ادب فارسی با استفاده از تکنیک فراترکیب است. مطالعه حاضر از نوع تحقیقات کاربردی است که با روش کیفی از نوع مرور نظام‌مند و با تکنیک فراترکیب انجام شده است. جامعه آماری پژوهش‌ حاضر شامل پژوهش‌های انجام‌شده با کلیدواژه‌های «وطن‌دوستی»، «وطن‌پرستی»، «میهن‌دوستی» و «میهن‌پرستی» طی سال‌های 1388 تا 1402 است که 20 مقاله مورد تایید نهایی قرار گرفت.
تعداد 142 کد در مرحله اول کدگذاری به‌دست آمد. این کد‌ها در 13 مؤلفه شامل؛ هویت ملی، ملی‌گرایی، وطن‌دوستی، آینده‌نگری، اتحاد و همبستگی، آزادی‌‌خواهی، عدالت‌خواهی، مبارزه‌جویی، مبارزه و استقامت، مبارزه با استبداد، مبارزه با استعمار، صلح و دوستی و بیداری مردم و همچنین در 6 بعد (ملی‌گرایی، تحکیم، مردم‌سالاری، مبارزه و استقامت‌طلبی، صلح‌طلبی و بصیرت)‌‌ دسته‌بندی شدند. یافته‌های تحقیق نشان داد، ملی‌گرایی با 37 فراوانی بیشترین و آزادی‌خواهی با 18 و مبارزه با استبداد با 17 فراوانی در رتبه‌های بعدی قرار دارد. تجربه‌های تاریخی ایران دلایل این اندازه از فراوانی تکرار را تبیین می‌کند. ایرانیان همواره به‌دنبال نگهداشت سرزمین بوده و همواره سعی کرده‌اند تا با حس آزادی‌خواهی و مبارزه با استبداد، تمامیت ارضی کشور ایران را تثبیت کنند.
وطن‌دوستی، وطن‌پرستی، میهن‌دوستی، میهن‌پرستی، ملی‌گرایی، وطن، شعر و ادب فارسی.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Examining the Sense of Patriotism in Persian Poetry and Literature; A Meta-Synthesis Qualitative Study

نویسندگان [English]

  • Kiyumars Moladoost 1
  • Masume Shirzad Markavi 2
  • Yahya Hosseinai 3

1 MA in Cultural Affairs Management, Islamic Azad University of Tehran, Central Branch, Iran

2 MA in Ancient Cultures and Languages, Allameh Tabatabaee University of Tehran, Iran

3 Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Imam Ali Military University; Imam Ali Military University

چکیده [English]

Literature has the ability to reflect political, social and cultural thoughts and events of any society (Moosaabadi & colleagues, 2017: 88). One of the characteristics of literature is its activism against various events of human societies (Hasani bagheri & colleagues, 2022: 88). Iranian culture, especially Iranian poetry, has long been a means of expressing love for the homeland and a song for liberation from the yoke of foreigners and aggressors. The glory and greatness of Iran's history and the knowledge of epic and heroic legends among people have played a big role in the patriotism of Iranians. Patriotic poems not only reflect their time, but also excite people and awaken them to defend their motherland and its main elements since language, history, nature, and culture have played a major role (Zabihniya & Najafi: 2019). The word "homeland" has been used in Persian literature in various meanings, and from the 3rd century of the Hijri until today, it is seen in the poems of most Persian-language poets. In the Khorasani style, homeland has more of an ethnic and racial meaning, and Ferdowsi's Shahnameh is a proof of this claim. In the Iraqi style, homeland has a mystical meaning; it is used in the meaning of the world above and the world of the kingdom, and in the Indian style, this word, in addition to meanings such as birthplace, city, higher world, etc. has also been used in the meaning of beloved or the place where beloved lives (Nadalizade & Rahimi, 2020: 54). Patriotism is one of the key concepts that was considered by poets in different periods of Persian poetry. The purpose of this study is to investigate the sense of patriotism in Persian poetry and literature using meta-composite technique.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Patriotism
  • Nationalism
  • Homeland
  • Persian poetry and literature
  • آنت، زینب و همکاران. (۱۳۹۴). «ملی‌گرایی مصرفی و رابطه آن با وطن‌پرستی و جهان‌گرایی در ارزیابی کالاهای ورزشی داخلی و خارجی». پژوهش در مدیریت ورزشی و رفتار حرکتی. ۱۳۹۴; ۵ (۹) :۴۷-۵۹.
  • ابوالخیر، ابوسعید. (1394). دیوان اشعار ابوسعید ابوالخیر. تهران: انتشارات کتابناک.
  • اسلامی موخر، موسی. (1397). «کنکاشی در مفهوم وطن‌دوستی و مشخصه‌های آن با تکیه‌بر اشعار قیصر امین پور»، ششمین همایش ملی متن پژوهی ادبی نگاهی تازه به ادبیات داستانی معاصر، تهران: هسته مطالعات ادبی و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
  • پرمه، بشارت و جعفری، ناهید. (1394). «بررسی و تحلیل حس وطن‌پرستی در آثار منتخبی از شاعران دورۀ شعوبیه»، زبان و ادب فارسی (دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج). دوره 7، شماره 23، صص 68- 51.
  • تجلی، فرشته و شاملی، نصرالله. (1393). «بررسی تطبیقی وطن‌دوستی در اشعار عارف قزوینی و احمد صافی نجفی»، همایش بین‌المللی میراث‌ مشترک‌ ایران‌ و عراق‌؛ دوره 1.
  • توحیدی‌فر، محمدرضا. (1398). بازتاب بن‌مایه‌های میهن‌دوستی در شعر شاعران شاخص کرمانشاه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی موسی پرنیان، کرمانشاه: دانشگاه رازی
  • توکلی محمدی، محمودرضا. (1395). «بن‌مایه‌های ادب پایداری (وطن‌دوستی و دفاع از میهن) در شعر مشروطه»، همایش ادبیات فارسی معاصر، ایرانشهر
  • جلالی، لیلا و کرد، صفی الله. (1395). «بررسی تطبیقی وطن‌دوستی «محمود درویش» و «ملک‌الشعرای بهار»، مطالعات ادبیات تطبیقی. دوره 10، شماره 38، صص 134-111.
  • چهری، طیب و همکاران. (1396). «فضیلت وطن‌دوستی در شاهنامه و نظریه فضیلت ارسطو»، مطالعات ملی. دوره 18، شماره 70، صص 114 -99.
  • حجازی، بهجت‌السادات و رحیمی، فائزه. (1390). «وطن‌دوستی در سروده‌های اخوان ثالث و ایلیا ابوماضی»، ادبیات تطبیقی. دوره 3، شماره 5، صفحه 100-73.
  • حسن‌نژاد، محمد. (1401). «تحلیل میهن‌دوستی و آزادی‌خواهی در اشعار احمد محرم»، مجله پژوهش در آموزش زبان و ادبیات عرب. دوره 4، شماره 6، صص67 -53.
  • حسنی باقری شریف‌آباد، مهدی و همکاران. (1401). «بررسی مؤلفه‌های ادبیات پایداری در آثار میرزا آقاخان کرمانی (تعهد ادبی، وطن‌دوستی، استبداد ستیزی)»، ادبیات پایداری. دوره 14، شماره 27، صص 120-79.
  • حسینی کازرونی، سیداحمد. (1389). «سبک و سیاق شعر مشروطه، حسینی کازرونی سیداحمد. سبک و سیاق شعر مشروطه»، تحقیقات تعلیمی و غنایی زبان و ادب فارسی. دوره 2، شماره 4، صص 115-136.
  • دانش‌پژوه، غلامرضا. (1394). «بررسی تطبیقی میهن‌پرستی در شعر هوشنگ ابتهاج و سمیح‌القاسم». کنفرانس ملی چارسوی علوم انسانی، شیراز: مرکز توسعه آموزش‌های نوین ایران
  • ذبیح‌نیا عمران، آسیه و نجفی، علی. (1398). «نقش مطبوعات ادبی در ترویج وطن‌دوستی؛ (با تأکید بر قیصر نامه ادیب پیشاوری)»، علوم خبری. دوره 8، شماره 29، صص 74 -60.
  • رنجبریان، بهرام و قلی زاده شغل‌آباد، رسول. (1388). «قوم‌گرایی در مصرف و رابطه آن با میهن‌پرستی و گرایشات جهان‌وطنی در بین دانشجویان دانشگاه اصفهان»، مدیریت بازرگانی. دوره اول، شماره 3، صص106-87.
  • سلیمانی، فاطمه. (1402). «بررسی میزان مفهوم‌پردازی آثار شاعران معاصر در کتب فارسی دوره ابتدایی (ادبیات کودکان) در زمینه میهن‌دوستی»، مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی (موسسه آموزش عالی نگاره). دوره 5، شماره 46، صص 234 -225.
  • شریف‌پور، عنایت‌الله و ترابی، علی‌حسن. (1394). «وطن‌گرایی در شعر دفاع مقدّس»، نشریه ادبیات پایداری. سال هفتم، شمار 13، صص 183-159.
  • غافلی، جمال. (1399). «بررسی جلوه‌های میهن‌دوستی و دعوت به همبستگی در اشعار هشام‌الجخ»، پژوهش در آموزش زبان و ادبیات عرب. دوره 2، شماره 2 صص56 -43.
  • فقیه، فروزان و محمدی، یدالله. (1396). «بررسی تطبیقی وطن‌دوستی در اشعار بهار و سایه»، همایش ملی ملک‌الشعراء بهار. مشهد: اداره کل آموزش و پرورش خراسان رضوی.
  • فقیه، فروزان. (1396). «بررسی و تحلیل حس وطن‌دوستی در اشعار هوشنگ ابتهاج»، همایش ملی پژوهش‌های شعر معاصر فارسی. یاسوج:‌ انجمن علمی زبان و ادبیات فارسی ایران
  • قجری، فاطمه و فاتحی‌نژاد، عنایت الله. (1401). «بررسی تطبیقی جلوه‌های میهن‌دوستی در سروده‌های خیرالدّین زرکلی و احمد شوقی»، مطالعات ادبیات تطبیقی. دوره 16، شماره 61، صص 105 -90.
  • کرد، صفی‌الله وکرد، عبدالملک. (1399). «بررسی تطبیقی وطن‌دوستی در اشعار اقبال لاهوری و خلیل مطران»، مطالعات ادبیات تطبیقی. دوره 14، شماره 56، صص 585 -573.
  • کوشان، ایوب و همکاران. (1398). «تحلیل مفهوم آزادی و وطن‌پرستی در اشعار عارف قزوینی و ابوالقاسم لاهوتی»، مطالعات زبان و ادبیات غنایی. دوره 9، شماره 32، صص 73 -65.
  • مظاهری، محمدعلی و همکاران. (1387)، «مقایسه غرور ملی در ایرانیان مقیم کانادا، متقاضی مهاجرت به کانادا و ساکن تهران». مجله روانشناسی. سال دوازدهم، شماره 2، صص 169-154.
  • موسی‌آبادی، رضا و همکاران. (1396). «بازتاب جلوه‌های وطن‌دوستی در شعر سیداشرف‌الدین حسینی در عصر مشروطه»، مطالعات زبان و ادبیات غنایی. دوره 7، شماره 25، صص 98 -87.
  • مهاجرنوعی، زهرا و فلاحی، کتایون. (1400). «نوستالوژی میهن‌دوستی در اشعار میرزاده عشقی با میقاتی طرابلسی و ساعاتی مصری»، مجله مطالعات زبان فارسی. دوره 4، شماره 7، صص 115-101.
  • نادعلی‌زاده، مسلم و رحیمی، حوا. (1399). «بررسی مفاهیم وطن‌دوستی و مقاومت در دیوان خلیل‌الله خلیلی»، ادبیات دفاع مقدس. دوره 4، شماره 6، صص68- 53.
  • نظری چروده، احمدرضا و خشنودی، بهرام. (1396). «اندیشه‌های وطن‌دوستی، صلح و جنگ در اشعاردو شاعر مقاومت؛ نزارقبّانی و قیصر امین پور». همایش ملی پژوهشهای شعر معاصر فارسی. انجمن علمی زبان و ادبیات فارسی ایران
  • واقف‌زاده، شمسی و نجفی، هانیه سادات. (1395). «موازنۀ مضامین وطن‌دوستی و بیداری در اشعار فرخی یزدی و اخوان ثالث»، زبان و ادب فارسی (دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج). دوره 8، شماره 28 و 29، صص 364 –
  • هاشمیان‌فر، سیدعلی و همکاران. (1391). «واکاوی مفهومی دل‌بستگی ملی»، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران. دوره 1، شماره 3، صص 205-179.
  • همت‌خواه، رضا و همکاران. (1397). «جلوه‌های میهن دوستی در شعر شاعران معاصر با تاکید بر آثار قیصر امین پور، سلمان هراتی و طاهره صفارزاده»، سومین همایش ملی زبان، ادبیات و بازشناسی مشاهیر و مفاخر. تربت حیدریه: دانشگاه پیام نور مرکز تربت حیدریه.