نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران. ایران.

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران. ایران

10.22103/jrl.2024.22865.2931

چکیده

 ادب مقاومت و پایداری در ادبیات فارسی دارای شاخه‌ها و گونه‌هایی متنوع است که قسمتی از این ادبیات مربوط به آثاری است که در اسارت و زندان نوشته‌شده و نویسندگان ایرانی از زوایای گوناگون ادبیات پایداری و دفاع مقدّس را در آثارشان انعکاس داده و در قالب داستان کوتاه و رمان به ترسیم دیدگاه خود پرداخته‌اند. حبسیه معمولاً با شکایت و گله از روزگار و آرزوی رها شدن از حبس همراه است. حبسیه را از تقسیمات بثّ‌الشکوی دانسته‌اند. اغلب این آثار در ادبیات پایداری که در زندان و اسارت تحریر شده‌اند، درواقع ترسیمی از فداکاری و ازجان‌گذشتگی رزمندگانی است که برای دفاع از وطن و حراست از آن، از تمام وجود خود گذشته و با بردباری و صبوری در مقابل زندانبانان ایستادگی کرده‌اند. در این پژوهش، حبسیه در ادبیات پایداری در سطح فکری بر مبنای رمان پایی که جا ماند، موردبررسی قرارگرفته است. حسینی‌پور در این اثر سعی کرده تا خاطرات حبس و زندان را با زبانی روشن و به‌دوراز تکلف بیان کند. در بررسی سطح فکری در رمان پایی که جا ماند، شاخصه‌هایی چون شکنجه که شامل شکنجه جسمی (شکنجه با باتوم و کابل، استفاده از صندلی الکتریکی، درمان نکردن زخم و جراحت‌های اسرا و ...) و شکنجه‌های روحی و روانی (پخش کردن ترانه از بلندگوها، وضعیت نامناسب غذا و بیگاری کشیدن از اسرا و ...) وضعیت درونی اسرا که شامل (غم و اندوه و اشک، تنهایی، دلتنگی، ناامیدی و یأس، شکایت و ...) بررسی می‌شوند. حسینی‌پور در این اثر به تهدید و تحقیر اسرا توسط عراقی‌ها در حبس نیز اشاره‌کرده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Examining the Intellectal Level of Habsiyeh (Prison Literature) in the Literature of Holy Defense based on the Novel “The Leg Left Behind”

نویسندگان [English]

  • omid majd 1
  • Zahra Sowlati 2

1 Associate Professor, University of Tehran, Tehran. Iran

2 MA in Persian language and literature, University of Tehran, Tehran. Iran.

چکیده [English]

Resistance literature is considered to be an important factor in the history of Iran, and has played an important role in preserving the homeland and protecting it. When it is connected with the element of imprisonment, the sacrifice, tolerance and courage of the warriors are manifested more vividly and the audiences’ belief  in them is strnghtened. Habsiyeh, or prison literature, which includes the thoughts and feelings of the prisoners, plays an important role in describing the post-war experiences. In this study, the memoirs of Seyyed Naser Hosseinipour in the captivity of the Baathist forces are examined. Hosseinipour has focused his attention on imprisonment and captivity in the novel "The Leg Left Behind". In the examination of the level of thought in the novel seven components were observed:
1) Physical torture including using a club and cable, looking at the sun, sitting on hot ground, hanging from the ceiling, electric chair, thirst, not treating the wounds.
2) Mental torture including: playing songs, forming queues for counting the prisoners, the state of toilets and bathing, the state of food, the presence of lice.
3) The internal state of prisoners including: sadness, loneliness, longing, hopelessness, worry, fear, complaint, patience and resistance, apology, maintaining ones’ pride, weakening of spirit for disease and lack of health, threats, humiliation.
4) humor and creativity in captivity
5)The presence of spies in captivity
6)Religious beliefs and celebrations in prison
7)Entertainment devices in captivity

کلیدواژه‌ها [English]

  • Resistance literature
  • Imprisonment
  • Contemporary novel
  • The Leg Left Behind
انوشه، حسن. (1375). دانشنامۀ ادب فارسی. تهران: دانشنامه.
الزغول، محمد احمد. (1382). حبسیات‌عربی و فارسی با تکیه‌بر حبسیات ابوفراس حمدانی و مسعود سلمان، فصلنامۀ پارسی. 2 (8). 125-140.
ایروانی، محمدرضا. (1390). بر سمند خاطره (نگاهی تازه به خاطره‌نویسی). تهران: بنیاد آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس.
پاپی، ماشاالله و آریا دوست، احسان. (1394). «بررسی حبسیات در خاطرات آزادگان جنگ تحمیلی با تکیه‌بر سه کتاب آسمان فکه، رمل‌های تشنه و سالهای تنهایی». اولین همایش ملی علوم انسانی اسلامی.
حسینی‌پور، ناصر. (1396). پایی که جا ماند، چ شصتم. تهران: سوره مهر.
رزمجو، حسین. (1382). انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی، چ دوم، مشهد: آستان قدس رضوی.
زاهدی فر، طاهره. (1394). «ادبیات زندان و اسارت در سه اثر منثور دفاع مقدس (من زنده‌ام)، پایی که جا ماند و ترنم رهایی». پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه زابل.
زرین‌کوب، عبدالحسین. (1366). شعر بی‌دروغ شعر بی‌نقاب. تهران: علمی.
سعد سلمان، مسعود. (1364). دیوان اشعار، تصحیح احسان لسان. تهران: علمی فرهنگی.
ظفری، ولی‌الله. (1380). حبسیه در ادب فارسی: از آغاز دوره قاجاریه تا انقلاب اسلامی، تهران: امیرکبیر.
عزالدین، یوسف. (2007). الشعر العراقی الحدیث. بغداد: دارالشوون الثقافیه.
عناصری، جابر. (1365). حبسیه (زندان نامه) در ادب فارسی. چیستا، تیرماه، (30): 759-763.
فرضی، حمیدرضا و علیپوران لشکرشکن، الهام. (1390). «بررسی تطبیقی حبسیات ملک‌الشعرای بهار و ناظم حکمت»، فصلنامۀ مطالعات ادبیات تطبیقی، 5 (18): 133-111.
نظامی عروضی سمرقندی، احمد بن عمر علی. (1341). چهار مقاله. به اهتمام محمد معین. تهران: جامی.