نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهیدبهشتی

10.22103/jrl.2024.22736.2928

چکیده

در ادبیات معاصر، مقارن با  جنگ ایران و عراق گونه‌ای به نام ادبیات دفاع مقدس در انواع و قالب‌های مختلف ازجمله «رمان» پدیدار شده و تا به امروز که چهار دهه از جنگ می‌گذرد، به رشد و ماندگاری خویش ادامه داده‌است. در رمان‌های دفاع مقدس، همسو با تغییراتی که در فرایندهای اجتماعی، فرهنگی و سیاسی جامعه صورت گرفته است، شاهد تحول تدریجی و پیدایش گفتمان‌های تازه‌ای هستیم. رمان لم‌یزرع محمدرضا بایرامی ازجملۀ این رمان‌ها است که با  طرح گفتمانی کاملاً متفاوت نسبت به آثار پیشین، در دهۀ نود به نگارش در آمده‌است. این جستار در پی آن است که با بازخوانش رمان لم‌یزرع در قالب رویکرد انتقادی نورمن فرکلاف به شیوۀ توصیفی-تحلیلی، گفتمان‌های موجود در آن را مورد کاوش قرار دهد و پاسخگوی این پرسش باشد که آیا گفتمان حاکم بر فضای داستان در خدمت حفظ روابط قدرت ایدئولوژیک در لایه‌های ساختار اجتماعی صورت‌بندی شده یا در جهت تضعیف و دگرگونی آن است. یافته‌های این پژوهش حاکی از آن است که نویسندۀ رمان لم‌یزرع با بازنمایی تحولات ناشی از هژمونی گفتمان اعتدال در سطوح سیاسی- اجتماعی- فرهنگی جامعۀ ایران در دهۀ نود به‌ویژه تغییر در مرکز ثقل فرهنگی جامعه، درصدد انتقاد از نظام معنایی مسلط بر دوران جنگ و تضعیف روابط قدرت موجود در لایه‌های ساختار اجتماعی این دوره برآمده‌است. در این میان، مهم‌ترین مؤلفه‌ای که در گفتمان لم‌یزرع برجسته‌سازی شده و دیگر مؤلفه‌ها به حول آن مفصل‌بندی شده، اجتناب از ایدئولوژی‌های متعصبانه است که در هر شکل و در هر سطحی زایندۀ تنش و جنگ شناخته شده‌اند.­­

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

critical discourse analysis of the LamYazrae's novel based on Fairclough's approach

نویسنده [English]

  • Aram Rahimian

P.h.d of Persian Language and Literature from Shahid Beheshti University

چکیده [English]

The historic and important event of the Iraq's Baathist regime war against Iran, despite the all-round and unprecedented impact it had on various social, political, and cultural fields of Iranian society, provoked men of letters to react against this incident because they were part of this society, and, therefore, directly involved with the issue of war and its problems. Today, the result of these literary reactions is specifically called the “Holy Defense” literature. Novel is one of the widely used literary genres in this type of literature, which has attracted the attention of many writers due to its structural capacities in representing the event of war. As speakers and users of the language, most novelists of the Holy Defense, from the beginning of the war until now, have described and depicted this great event; under the influence of the cultural and ideological atmosphere that governs each period, they have tried to produce their works and introduced different discourses to the literature of Holy Defense. Mohammad Reza Bayrami is one of the famous authors of Holy Defense literature, who is influenced by the dominant discourse system to create novels in this field.
Lam Yazra is one of Bayram's prominent novels, which has become one of the bearers of the speech system of the 1990s by using the ideological function of language to confront some of the prevailing attitudes regarding the historical period of the Iran-Iraq war.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Critical discourse analysis
  • Holy defense novel
  • Lam Yazra
  • Fairklough
- اسپوزیتو، جان. ال.(1396). انقلاب ایران و بازتاب جهانی آن. ترجمۀ محسن مدیرشانه‌چی. چاپ ششم. تهران: انتشارت چاپخش.
- اکوانی، سید حمدالله و نوروزی نژاد، جعفر . (1393). «تحلیل گفتمان یازدهمین دوره انتخابات ریاست‌جهوری ایران». رهیافت انقلاب اسلامی. شمارۀ 27: 3-18.
- بایرامی، محمدرضا. (1395). لم یرزع. چاپ دوم. تهران: نیستان.
- بیگدلی، علی.(1368). تاریخ سیاسی -اقتصادی عراق. چاپ اول. تهران: میراث ملل.
- ترفتون، کول و ایشروود، کول.(1388). «صدام و جنگ ایران و عراق». مجموعه مقالات جنگ ایران و عراق. ترجمۀ محمود یزدان فام. 193-212.
-تورز، کارلا و دیفرونزو، وینسنت. (1388). «استراتژی و علل تصمیم صدام در حمله به ایران و نتایج آن». ترجمۀ پریسا کریمی‌نیا. مجموعه مقالات جنگ ایران و عراق:172 -192.
 -درّی، حسن. (1388). ریشه‌ها و علل جنگ ایران و عراق (مجموعه مقالات). تهران: مرکز اسناد دفاع مقدس.
-سعیدی، مهدی. (1۳۹۵). ادبیات داستانی جنگ در ایران. چاپ اول. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی.
-فردوسی، ابولقاسم. (1385). شاهنامه. به کوشش سعید حمیدیان. چاپ هفتم. تهران: قطره.
 -فرکلاف، نورمن. (1989م). تحلیل انتقادی گفتمان. ترجمۀ فاطمه شایسته پیران و همکاران. (1379). تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
-فوزی‌تویسرکانی، یحیی. (1384). تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب اسلامی ایران (1380-1357). جلد 2. تهران: عروج.
 -یورگنسن، ماریانه و فیلیپس، لوئیز. (1396). نظریه و روش در تحلیل گفتمان. ترجمۀ هادی جلیلی. چاپ هفتم. تهران: نی.