نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• حجت الله حشمتی نسب ¹
• سید مجید بهبهانی ²

¹ دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.

² استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

چکیده

این پژوهش با هدف تحلیل تطبیقی مؤلفه‌های مشترک ادبیات سلحشوری و پایداری در کتب فارسی متوسّطه دوم طی دهه‌های ۸۰  و ۹۰ انجام شده‌است. جامعۀ آماری این پژوهش شامل چهار عنوان کتاب فارسی دهم، یازدهم، دوازدهم و پیش‌دانشگاهی به همراه تغییرات و تحولات آن‌ها در طی بیست سال است. یافته‌ها نشان می‌دهد که این دو گونه ادبی، علی‌رغم تفاوت‌ها، دارای وجوه مشترکی هستند و نقش کلیدی در انتقال مفاهیم والای مقاومت، ایثار و دفاع از ارزش‌های ملّی و دینی ایفا می‌کنند. همچنین برای دفاع مشروع در برابر ظلم، بر رویکرد حقیقت‌جویانه تأکید دارند. دو عنصر ستیز یا تاب‌آوری در برابر هر نوع اعمال قدرت نامشروع، در ذات آن‌ها نهفته است و دو مقولۀ ستیهندگی و عشق و ستیهندگی و ایمان جزء فصل ذاتی آن‌ها به حساب می‌آیند. ادبیات سلحشوری در کتاب‌های درسی توانسته‌است دو عنصر ملّت‌ساز یعنی تاریخ و زبان را متّحد و یکپارچه نگه دارد؛ به‌طوری که روایت‌های شاهنامه در کتاب‌های درسی یکدیگر را نقض نکرده‌اند؛ بلکه مکمل هم بوده‌اند. ادبیّات پایداری نیز امروزه توانسته‌است در کتاب‌های درسی یکپارچگی سیاسی و جغرافیایی ایران و یکپارچگی اقوام ایرانی را با دستاوردهای خود حفظ نماید.  بررسی‌ها نشان می‌دهد که سه اتّفاق مهم در کتاب‌های درسی رخ داده‌است. اتّفاق اوّل این‌ است که با همسویی ادبیّات سلحشوری و پایداری از ملّی‌گرایی ادبیّات سلحشوری کاسته‌شده و بر ظلم و استبداد‌ستیزی آن تأکید بیشتری شده‌است. اتّفاق دوم این است که در تغییر و تحولات کتب درسی از حجم ادبیات سلحشوری کاسته‌شده و بر حجم ادبیّات پایداری افزوده شده‌است. اتّفاق سوم این است که با مطرح شدن موضوعات جدید، ادبیّات سلحشوری مانند بهشت گمشده، نمود و جلوۀ خود را از دست داده‌است. پیشنهاد می‌شود وزارت آموزش و پرورش با تشکیل کارگروهی از نخبگان حوزه‌های ادبیّات، علوم تربیتی و برنامه‌ریزی درسی، گام‌های مؤثرتری را در راستای غنی‌سازی و تعدیل محتوای کتب فارسی دورۀ متوسّطه دوم بردارد و با کاستن از یک‌سویی و یک‌جانبه‌گرایی در تقویت مؤلفه‌های مشترک ادبیّات سلحشوری و پایداری بکوشد.

کلیدواژه‌ها

• ادبیّات پایداری
• ادبیّات سلحشوری
• خاطره‌نویسی‌
• مهدویّت

عنوان مقاله [English]

"Comparative Analysis of Common Elements of Heroic and Resistance Literature in Secondary Education Textbooks During the 80s and 90s"

نویسندگان [English]

• Hojjatollah Heshmati Nasab ¹
• seyed majjed behbahani ²

¹ PhD Student of Persian Language and Literature, Islamic Azad University of Mashhad, Mashhad, Iran.

² Assistant Professor, Islamic Azad University of Mashhad, Mashhad, Iran

چکیده [English]

Epic and resistance literature, as two important literary genres, play a key role in transmitting the noble concepts of resistance, sacrifice, and defense of national and religious values. Shahnameh of Ferdowsi is a prominent example of epic literature that, through its use of heroic elements and the ethos of chivalry, keeps the spirit of heroism and perseverance alive, encouraging its audience to stand firm and resist. On the other hand, Holy Defence Literature, as one of the prominent expressions of resistance literature in contemporary times, has a deep connection with the themes of the Shahnameh. These two literary genres, regardless of their affiliation with specific times and places, belong to all people and emphasize the just defense against oppression with a truth-seeking approach. To gain a deeper understanding of the dimensions and capabilities of these two literary fields and clarify their role in the cultural advancement of society, it is essential to revisit the concept of perseverance, which is their common ground.

کلیدواژه‌ها [English]

• Literature of Resistance
• Heroic Literature
• Memoir Writing
• Mahdaviat