بررسی سبک زبان زنانه و مردانه در دو خاطره‌نگاشت برجستۀ دفاع مقدس«پایی که جا ماند» و «من زنده‌ام»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و زبانها، دانشگاه اراک. اراک، ایران.

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و زبان ها، دانشگاه اراک

3 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی،دانشکده ادبیات و زبان‌ها،دانشگاه اراک

چکیده

موضوع زبان و جنسیت یکی از مسائل مطرح در زبان‌شناسی امروز است که نخستین بار از سوی فمینیست‌های موج دوم مطرح شد و پس از آن بیشتر از همه مورد توجه زبان‌شناسان اجتماعی قرار گرفت. رابطۀ زبان و جنسیت یکی از ویژگی‌های مهم و قابل توجه در بررسی نوشتار زنان و مردان است. آنچه در این پژوهش بدان پرداخته می‌شود، بررسی تفاوت سبک زبان زنانه و مردانه به  شیوۀ سبک‌شناسی لایه‌ای در دو خاطره‌نگاشت برجستۀ دفاع مقدس «پایی که جا ماند» اثر سید ناصر حسینی‌پور و «من زنده‌ام» اثر معصومه آباد، در تطابق با آرا و نظریات زبان‌شناسان حیطۀ جنسیت به ویژه لیکاف است. از این رو نوع خاطره موضوع پژوهش قرار گرفت که زبان آن به زبان طبیعی و سبک جنسیتی نویسنده نزدیک‌تر است. هر دو اثر در چهار سطح واژگانی، نحوی، بلاغی و کاربردی و در ۲۰ مؤلفة زبانی به شیوۀ توصیفی- تحلیلی مورد مقایسه قرار گرفتند. در بررسی این مؤلفه‌ها مشخص شد در 9 مؤلفۀ کاربرد واژگان زنانه، رنگ‌واژه‌ها، دشواژه‌‌ها، تشدید‌کننده‌ها، قطع جملات، جمله‌های امری تعدیلی و استفاده از آرایه‌های تشبیه و استعاره، نتایج با آرای زبان‌شناسان حوزۀ زبان و جنسیت به‌ویژه لیکاف مطابقت داشته و زنانه‌نویسی در کتاب «من زنده‌ام» رعایت شده است و در ۱۱ مؤلفۀ دیگر عدم تطابق یافت شد. نتایج به‌دست‌آمده، نشان‌دهندۀ این موضوع است که عوامل مختلفی همچون سن، جنسیت، شرایط فرهنگی، اجتماعی و به‌ویژه قالب نوشته، تاثیر بسزایی در تفاوت سبک زبان زنانه و مردانه در این دو اثر دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Examining the female and male language style in the two prominent memoirs of the holy defense "Pai ke ra mande" and "I am alive" Examining the female and male language style in the two prominent memoirs

نویسندگان [English]

  • Sakineh Najarian 1
  • soltani fateme 2
  • zahra rajabi 3
1 PhD student in the field of Persian language and literature, Faculty of Literature and Languages, Arak University. Arak, Iran.
2 Associate Professor, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Languages, Arak Univer
3 Associate Professor, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Languages, Arak University
چکیده [English]

The issue of language and gender is one of the most important issues in linguistics today, first raised by second-wave feminists and then most widely studied by sociolinguists. The relationship between language and gender is an important and notable feature in the study of women's and men's writing. What is addressed in this research is the study of the difference in style between feminine and masculine language using a layered stylistic approach in two prominent memoirs of the Holy Defense, "The leg that remained" by Seyyed Naser Hosseinipour and "I am alive" by Masoumeh Abad, in accordance with the views and theories of linguists in the field of gender, especially Lakoff. Therefore, the type of memoir was the subject of the study, whose language is closer to the natural language and the gendered style of the author. Both works were compared at four levels of lexical, syntactic, rhetorical and functional and in 20 linguistic components in a descriptive-analytical manner. In examining these components, it was found that in 9 components of the use of feminine words, color words, idioms, intensifiers, sentence interruptions, imperative sentences, and the use of similes and metaphors, the results were consistent with the opinions of linguists in the field of language and gender, especially Lakoff, and feminine writing was observed in the book "I Am Alive", and inconsistencies were found in 11 other components. The results obtained indicate that various factors such as age, gender, cultural and social conditions, and especially the writing format have a significant impact on the difference in the style of feminine and masculine language in these two works.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Female and male language style
  • I am alive
  • Language and gender
  • memoir writing
  • The leg that remained
آباد‌، معصومه. (1401). من زنده‌ام: خاطرات دوران اسارت. تهران: بروج.
ارباب، سپیده. (۱۳۹1). «بررسی و طبقه‌بندی دشواژه‌های رایج فارسی در تداول عامه». نشریه پژوهش‌های زبا‌نشناسی تطبیقی، سال دوم، شمارۀ ۴، صص 124-107.
باقری، معصومه. مرادخانی، صفیه. روزبه، محمدرضا. زهره‌وند، سعید. (۱۳۹۹). «بررسی سبک‌شناسانه رمان‌های نویسندگان زن معاصر». ماهنامه تخصصی سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی- بهار ادب. سال سیزدهم، شماره سوم، شمارۀ ۴۹، صص 18-1.
بهمنی مطلق، یدالله. باقری، نرگس. (1391). «مقایسه زبان زنان در آثار سیمین دانشور و جلال آل احمد». زن و فرهنگ، دورۀ 3، شمارۀ 11، صص 59-43.
ترادگیل‌، پیتر. (۱۳۷۶). زبان‌شناسی اجتماعی: درآمدی بر زبان و جامعه. ترجمه محمد طباطبایی. تهران: آگه.
جبروتی پاک‌نهاد‌، مریم. (1381). فرادستی و فرودستی در زبان. تهران: گام نو.
جعفری، مژگان. موسوی سیرجانی، سهیلا. فرزاد، عبدالحسین. (۱۴۰۰). «سیر کاربرد انگاره‌های زنانۀ زبان در دو کتاب یکشنبه آخر و دختر شینا با نگاهی به رویکرد زبانی سارا میلز»، فصلنامه متن پژوهی ادبی، دورۀ ۲۵، شمارۀ 89، صص85 -59.
حسینی‌پور، سید ناصر. (1401). پایی که جا ماند. تهران: سوره مهر.
سراج‌، سید علی. (۱۳۹۴). گفتمان زنانه. تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
طاهری ، قدرت الله. (۱۳۸8). «زبان و نوشتار زنانه؛ واقعیت یا توهم؟». فصلنامه زبان و ادب فارسی ، شمارۀ ۴۲، صص ۸۷ -107.
فتوحی‌، محمود. (۱۳۹۵). سبک‌شناسی: نظریه‌ها‌، رویکردها و روش‌ها. تهران: سخن.
لیکاف‌، رابین تالمک. (1401). زبان و جایگاه زن. ترجمه مریم خدادادی و یاسر پور اسماعیل. تهران: نگاه.
مایلز‌، روزالیند. (۱۳۸۰). زنان و رمان. ترجمه علی آذرنگ (جباری). تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
مدرسی‌، یحیی. (۱۳۶۸). درآمدی بر جامعه‌شناسی زبان. تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
نجفی عرب‌، ملاحت. (۱۳۹۴). زبان و جنسیت در رمان. تهران: علم و دانش.
نوشین‌فر، ویدا. (1381). «زبان و جنسیت». نشریه ادبیات و علوم انسانی (دانشگاه بیرجند)، سال دوم، شمارۀ 2، صص ۱۸8- ۱۸1.
نیک‌منش، مهدی. برجی‌خانی، منا. (1392). «تجلی نوشتار زنانه در کتاب دا». نشریه زبان‌پژوهی دانشگاه الزهرا، سال چهارم، شمارۀ 8، صص 229-253.
یول، جورج. (1379). نگاهی به زبان (یک بررسی زبان‌شناختی). ترجمه نسرین حیدری. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی (سمت).