تیپ شناسی شخصیّت در سه گانة نمایشی «خاکِ شیرین» از حامد مکمّلی (بر مبنای الگوی انیاگرام)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

شخصیّت به عنوان اساسی­ترین رکن نمایشنامه، انگاره‌ای پیچیده است که درک آن، متضمّن فهم یک کنش کامل و مستقل است و جز با تحلیل نشانه‌های کلامی، رفتاری و فیزیکی امکان‌پذیر نیست. انیاگرام جدیدترین الگوی شناخت شخصیّت در روان­شناسی نوین است که به مدد آن می­توان تیپ شخصیتی هر فرد را از میان الگوهای نُه­گانه بازشناخت. تئاتر دفاع مقدّس به دلیل ماهیّت منحصربه­فرد جنگ ایران و عراق، گونه­ای متمایز از نمایش­های جهان است و توجّه صحیح به چگونگی پرداخت شخصیّت خواهدتوانست جهانیان را متوجّه آرمان­های متفاوت این نبرد کند. کتاب خاکِ شیرین مشتمل بر سه نمایشنامة «این عکسی که می­ماند، کمین ژاله، و خاک شیرین» از حامد مکمّلی، در زمرۀ آثاری است که به دلیل تسلّط نویسنده بر بازیگری و کارگردانی، موفّق به کسب جوایز متعدّد در حوزة ادبیّات دفاع مقدّس شده ­است. پژوهش حاضر، به شیوة توصیفی­ـ تحلیلی، چهارده شخصیّت این سه نمایشنامه را از منظر انیاگرام کاویده است. حاصل آنکه مکمّلی برای الگوسازی، از دو شخصیّت فرمانده و معلّم در تیپ کمالگرا استفاده کرده است و غالب شهدا را نیز با این بال تقویت کرده، امّا برای باورپذیری بیشتر، تیپ ریاست­مآب را برای بیشتر شخصیّت­ها برگزیده که بروز آن در نیروهای دو جبهه متفاوت است. به دلیل درونمایة جنگی و فضای بحرانی،کنش اغلب شخصیت­ها با خود واقعی­شان در تعارض است و با بالاترین درصد در سه­گانة غریزه­گرا جای­گرفته­اند. فراوانی بسیار زیاد بال آرامشی، نشانگر آن است که در این نمایشنامه، دفاع مقدّس باعث تهذیب و تعالی اخلاقیِ اشخاصِ آن شده است. نیمی از شخصیّت­ها نیز در سالم­ترین سطح سلامت روان، ایفای نقش می­کنند. مکمّلی برای باورپذیری بیشتر در حد امکان کوشیده  تا  شخصیّت­های نمایش، پیش و پس از جنگ همسو باشند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Personality Typology in the Dramatic Trilogy "Khake shirin" by Hamed Mokamelli (Based on the Enneagram Model)

نویسندگان [English]

  • fereshteh mahjoub
  • tahereh seysd rezayi
1. Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Payam Noor University
چکیده [English]

Personality, as the most fundamental element of a play, is a omplex concept that requires understanding a complete and independent action and is not possible except by analyzing verbal, behavioral, and physical signs. The Enneagram is the latest personality recognition model in modern psychology, with the help of which it is possible to recognize each person’s personality type among the nine models. Due to the unique nature of the Iran-Iraq War, the Sacred Defense Theater is a distinct type of world theater, and proper attention to how personality is presented will be able to make the world aware of the different ideals of this battle. The book of  Khake Shirin, consisting of three plays, “In Akdi Ke Mimanad, Kamin e Jaleh, and Khak Shirin” by Hamed Mokamoli, is among the works that have won multiple awards in the field of Sacred Defense literature due to the author’s mastery of acting and directing. The present study has explored fourteen characters in these three plays from the perspective of the Enneagram in a descriptive-analytical manner. As a result, Makamelli has used two characters, the commander and the teacher, in the perfectionist type for modeling. He has also strengthened most of the martyrs with this wing, but for greater believability, he has chosen the presidential type for most of the characters, which is manifested differently in the forces of the two fronts. Due to the war theme and the critical atmosphere, the actions of most characters are in conflict with their true selves and are placed in the instinctive triad with the highest percentage. The very high frequency of the calm wing indicates that in this play, the sacred defense has led to the moral refinement and exaltation of its characters. Half of the characters also play roles at the healthiest level of mental health. Makamelli has tried as much as possible to ensure that the characters in the play are aligned before and after the war for   greater believability

کلیدواژه‌ها [English]

  • Enneagram
  • wings
  • sacred defense
  • mental health level
  • personality
  • performance
آدلر، استلا. (1372). تکنیک بازیگری. ترجمة احمد دامود. تهران: نشر مرکز.
استانیسلاوسکی، کنستانتین. (1393). نقش­آفرینی(کار هنرپیشه روی نقش). ترجمة مهین اسکویی. چاپ سوم. تهران: سروش.
ایخازو، اسکار. ( ۱۳۸۹). نه­گانة شخصیت. ترجمة مجید آصفی. تهران: فرهنگ نور.
پارسا، سیّداحمد؛ مرادی، اقبال. (1392). «تیپ­شناسی شخصیت­های داستانی صادق هدایت با تأکید بر طبقه­بندی انیه­گرام». فصلنامة تخصصی مطالعات داستانی، 1(23 )، صص5-22.
پاکدامن، محسن. (1394). «شیوه­های شخصیت­پردازی نمایش­های رادیویی دفاع مقدس دهة 70 و80 و تأثیر آن بر موفقیت این نمایش­ها از نظر کارشناسان». کاظم نظری. پایان­نامة کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، تهران، ایران.
پالمر، هلن. (1395). انیاگرام شخصیّت­شناسی در کار و زندگی، ترجمة احسان الوندی. تهران: مؤسسة خدمات فرهنگی رسا.
پیرس، هرپ. (2012). نگاهی نو به اناگرام تیپ­های نه­گانة شخصیت. ترجمة پارسا نازلی. تهران: تمدن علمی.
تیگر، پل دی؛ بارون، باربارا. (1393).  هنر شناخت مردم. ترجمة محمد گذرآبادی. تهران: هرمس.
دانیلز، دیوید؛ پرایس، ویرجینیا. (2009). شخصیّت­شناسی انیاگرام، راه شما به شادکامی چیست؟. ترجمة نیما سیدمحمّدی، تهران: ارسباران.
رضایی، بیتا؛ گرجی، مصطفی. (1396). «تحلیل روانشناختی تیپ شخصیتی پادشاه در داستان پادشاه و کنیزک مثنوی بر مبنای الگوی اناگرام». فصلنامة متن­پژوهی ادبی، 21 (71)، صص 169-192.
ریسو، ریچارد؛ هادسون، راس. (1397). درک و دریافت انیاگرام. ترجمة جعفر واعظی. تهران: نشر بازاریابی.
شعبانی­بنکی، شیوا؛ شفیعی، اسماعیل. (1401). «امکان­سنجی تعیین تیپ شخصیتی کاراکترها از بطن نمایشنامه با تکیه بر آراء یونگ، هورنای و شارحان انیاگرام». فصلنامة تئاتر، 4(89)، صص13-54.
گلاسر، ویلیام. (1998). روانشناسی نوین آزادی شخصی. ترجمة مهرداد فیروزبخت. تهران: رسا.
مکمّلی، حامد. (1396). خاک شیرین و دو نمایشنامة این عکس که می ماند و کمین ژاله. تهران. سورة مهر.