نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشگاه اراک

2 دانشجوی دانشگاه اراک

چکیده

بعد از مشروطه به‌واسطة آشنایی شاعران ایرانی با شعر اروپایی، عنوان و نام اثر بیشتر از  پیش مورد توجه قرار گرفت؛ به گونه­ای که عناوین شعری در ساختار کلی شعر معاصر جایگاه ویژه‌ای یافت و عنوان شعر به نوعی، عصارة متن محسوب گردید. بررسی عنوان شعر به مثابة درگاه ورود به متن می­تواند نوع نگاه، جهان­بینی و گرایش­های زیباشناختی شاعران را نشان دهد. در این پژوهش، عناوین شعریِ یکی از جریان­های دورة سوم شعر معاصر (از کودتا تا انقلاب) که دورة تعدّد صداها و تثبیت شعر  معاصر است؛ یعنی جریان شعر مقاومت مذهبی، مورد بررسی قرار گرفته‌است؛ به این منظور، عناوین تمام مجموعه­شعرهای قبل از انقلاب محمّدرضا شفیعی‌کدکنی، طاهره صفّارزاده، علی موسوی‌گرمارودی که از معروف­ترین شاعران این جریان شعری هستند، در سه قلمرو زبانی، ادبی و فکری با رویکردی سبک­شناختی مورد نقد و تحلیل قرار گرفته‌است. در نقد و تحلیل زبانی، عناوین شعری این شاعران به چهار دستة ساخت واژه، ساخت ترکیبی، ساخت عبارت و ساخت جمله  تقسیم­بندی شد و سپس به بررسی آماری و مقایسه­ای پرداخته شد. در سطح ادبی نیز، انواع آرایه­های ادبی استفاده شده در عناوین شعری مشخص گردید و از نظر آماری مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت و در سطح فکری نیز، با دسته­بندی پنج­گانة مفاهیمِ اندیشگانیِ عناوینِ شعری این شاعران به صورتِ فردی و رمانتیک، اسطوره و حماسه، عناصر طبیعت، سیاسی و اجتماعی و باورهای دینی و مذهبی و ارائة جدول آماری از عناوین شعری هر کدام از این شاعران در حوزه­های گفته­شده، به نقد و تحلیل عناوین شعری این شاعران از این منظر پرداخته شد و در نهایت، این نتیجه حاصل شد که عناوین شعری هر کدام از این شاعران با مضامین مورد استفاده ارتباطی طولی دارند؛ با این تفاوت که شیوه و نوع گزینش عناوین شعری این جریان ادبی با هم در بعد زبانی، ادبی و فکری تفاوت­هایی دارد که این تفاوت­ها در نهایت، سبب ایجاد شاخصه­های سبکی در مورد هر کدام از شاعران این جریان ادبی می­گردد.
 
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Stylistic Analysis of Poetic Titles of Religious Resistance Poetry Movement ) Focusing on Shafiee Kadkani's, Tahereh Safarzadeh's and Mousavi Garmaroudi's Poems)

نویسندگان [English]

  • mohsen zolfaghary 1
  • mohsen mir sadeghi salkoye 2

1 proficer of arak univercity

2 student of arak univercity

چکیده [English]

After the constitutional revolution, with the acquaintance of Iranian poets with European poems, the titles and names of literary works drew more attention than before, so that the poetic titles in the overall structure of the contemporary poems took a special position and the poetic title was regarded as the abstract of the text. Surveying the poetic titles as a way through the text can reveal the type of the attitude, ideology, and  aesthetical tendencies of the poets. In this research, the poetic titles of one of the third movements of the contemporary poems (from the coup to the revolution), which is the era of a variety of voices and stabilizing of contemporary poems (i.e. religious resistance poetic movement) have been investigated. To do so, the titles of all the poem collections of pre-revolution by Shafi Kadkani, Mousavi Garmaroodi and Tahereh Safarzadeh (the most famous poets in this movement) have been studied in three approaches (linguistic, literary and thought) from a stylistic point of view.  In linguistic evaluation and analysis, the poetic titles of these poets were classified into four major groups; word formation, compound formation, phrase formation and sentence formation. Then statistical and comparative analysis were done. In literary level, figures of speech used in poetic titles were specified and then studied and analyzed statistically. In the level of thought, classifying the five speculative concepts of  poetic titles of these poets was done as individual and romantic, myth and epic, nature elements, political and social and religious beliefs. After that, the statistical tables of these poetic titles for every one of these poets in the above mentioned areas were presented and then the evaluation and analysis of the poetic titles of these poets were dealt with from this point of view and finally we came to this conclusion that the poetic titles of each one of these poets' works have a vertical relationship with the used concepts but there is a difference  in the method and the way of selecting the poetic titles in this literary movement from linguistic, literary and thought points of view. These differences finally led to the creation of stylistic features for each one of the poets in this literary movement.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Poem title
  • Poetic movement of religious resistance
  • Title stylistics
اکبری، منوچهر؛ خلیلی، احمد. (1389). «بررسی اشعار صفّارزاده از دیدگاه فکری». چاپ‌شده در فصلنامۀ سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، س 3، ش 4، زمستان، ش 10، صص 45-67 .
تسلیمی، علی. (1387). گزاره­هایی در ادبیات معاصر ایران (شعر). تهران: نشر اختران.
حسین­پور چافی، علی. (1387 ). جریان­های شعری معاصر فارسی از کودتا (1332 ) تا انقلاب (1357). تهران: انتشارات امیرکبیر.
دهرامی، مهدی. (1394). «بررسی چگونگی نامگذاری عنوان شعر در ادبیات سنّتی و معاصر وکارکردهای زیبا­شناختی آن». چاپ‌شده در مجلة شعرپژوهی (بوستان ادب)، س 7، ش 3، صص 19-36.
دهرامی، مهدی. (1395). «بررسی و تحلیل عنوان کتاب­ها و سروده­های اخوان ثالث». چاپ‌شده در ادب فارسی، س 6، ش1.
رؤیایی، یدالله .(1397). از سکوی سرخ (مسائل شعر). تهران: نگاه.
زرقانی، مهدی. (1391). چشم­انداز شعر معاصر ایران (جریان­شناسی شعر ایران در قرنبیستم). تهران: نشر ثالث.
شفیعی‌کدکنی ، محمّدرضا. (1376). آیینه­ای برای صداها. تهران: نشر سخن.
شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا . (1391). رستاخیز کلمات. تهران: نشر سخن.
شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا. (1386). زمینه­های اجتماعی شعر فارسی. تهران: نشر زمانه و اختران.
شمس لنگرودی (محمّد‌تقی جواهری گیلانی). (1377). تاریخ تحلیلی شعر نو. ج 4. تهران: نشر مرکز.
صادق­زاده، محمود. (1389). «بررسی مهم‌ترین عوامل تحوّل­‌آفرین در شعر و اندیشۀ طاهره صفّارزاده». چاپ‌شده در فصلنامۀ اندیشه­های ادبی، س 2 از دورۀ جدید، ش 5، صص 78-108.
صفّارزاده، طاهره. (1391). مجموعه‌اشعار. تهران: پارس کتاب.
صهبا، فروغ. (1384). «مبانی زیبایی­شناسی شعر». چاپ‌شده در مجلة علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، دورة 20، ش 3، صص 90-109.
علی­پور، مصطفی. (1387). ساختار زبان شعر امروز. چاپ 3. تهران: انتشارات فردوس.
  فاولر، راجر. (1381). زبان­شناسی و نقد ادبی. ترجمة مریم خوزان و حسین پاینده. تهران: نشر نی.
  فتوحی، محمود. (1390). سبک‌شناسی: نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها. تهران: سخن.
  فرکلاف، نورمن. (1389). تحلیل انتقادی گفتمان. گروه مترجمان. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. دفتر مطالعات و توسعۀ رسانه­ها.
گرجی، مصطفی؛ میری، افسانه. (1388). «بررسی و تحلیل نام­های اشعار قیصر امین­پور». چاپ‌شده در جستارهای ادبی، دورة 42 ، ش 176، صص 79 -104.
موسوی‌گرمارودی، علی . (1349). عبور. تهران: رَز.
موسوی‌گرمارودی، علی. (1356). در سایه­سار نخل ولایت. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
موسوی‌گرمارودی، علی. (1358). در فصل مردن سرخ. تهران: انتشارات راه امام.
موسوی‌گرمارودی، علی. (1357). سرود رگبار. تهران: انتشارات رواق.
نیکوبخت، ناصر و دیگران. (1388). «بررسی کهن‌الگوی آب و درخت در شعر طاهره صفّارزاده».چاپ‌شده در پژوهش‌های ادبی، تابستان، ش 24، صص 78-108.
نیما یوشیج. (1385). دربارة شعر و شاعری (از مجموعه آثار نیما یوشیج). به کوشش سیروس طاهباز. چاپ 3. تهران: نگاه.
یاحقّی، محمّدجعفر. (1385). جویبار لحظه­ها. چاپ 8. تهران: جامی.