تحلیل طرح‌وارة حرکت افقی در اشعار پایداری دهة شصت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران

2 استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران

3 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران

چکیده

طرح‌وارۀ حرکت افقی، مفهوم‌سازیِ استعاری بر‌ پایۀ تجربۀ بدن‌مندِ حرکت است که بر روی یک خطِّ مستقیم، تصویر می‌شود و موقعیت‌های انتزاعی را به‌مثابۀ حرکت در مسیرِ افقیِ زمان ترسیم می‌کند. این طرح‌واره در اشعار پایداری دهۀ شصت، مفهومِ «ملّت-امّت» را به‌منزلۀ یک هستیِ رَوَنده در حرکت رو به‌جلو نشان می‌دهد. روش پژوهش حاضر، توصیفی-تحلیلی و واحد تحلیل، سروده‌های دارای طرح‌وارۀ حرکت افقی است. اطلاعات به‌شیوۀ کتابخانه‌ای جمع‌آوری می‌گردد و نمونه‌های استخراج‌شده بعد از طبقه‌بندی موضوعی بر پایۀ مبانی استعارۀ مفهومی تبیین خواهندشد. استعارۀ مفهومی از طریق نگاشت «غیرفیزیکی به‌مثابۀ فیزیکی» ساختار استنباط و استدلال دربارۀ حوزۀ عینیِ حرکت افقی را برای شناخت حوزه‌های انتزاعی به‌کار می‌برد. عناصرِ مفهومی در پژوهش حاضر، بر مبنای استعارۀ مفهومی «وطن به‌مثابۀ ردّپا» در سه نقطۀ مبدأ، مسیر و مقصد، مکان‌مند و جهت‌مند می‌شوند؛ به این صورت که حرکتِ پیش‌روندۀ ملّت از نقطۀ «من» شروع می‌شود و به کمک راهنمای سفر که مفهومِ هدایتگری را برجسته می‌کند به نقطۀ «ما» می‌رسد. استعارۀ «من-ما» در یک خوانش رویداد‌محور با ارزش‌گذاری میان «ماندن» و «رفتن» به تقدّس مفهومِ شهادت می‌انجامد. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که کلان‌استعارۀ «شهادت راه ابدی است» تعالی را به‌صورتِ یک سفر گروهی در بسترِ زمانِ «گذشته»، «اکنون» و «آینده» ارزش‌گذاری می‌کند. زمانِ گذشته، وقایعِ تاریخی را به‌مثابۀ مسافتِ طی‌شده نشان می‌دهد؛ زمانِ کنونی، مسیر دوراهی است و زمانِ آینده، به‌مثابۀ مسافتِ پیشِ‌رو معطوف به یک افقِ روشن تصویرسازی می‌شود. افقِ آینده به زبان استعاری، پایان دوران جهل و ستم را به‌مثابۀ «نزدیک شدن» و «رسیدن به» صبح موعود، نشان می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Schematic Analysis of Horizontal Movement in Poems of Stability in the Sixties

نویسندگان [English]

  • shahram Ahmadi 1
  • aliakbar bagheri khalili 2
  • mahboobe khatir 3
1 Associate Professor of Persian Language and Literature Department, Mazandaran University
2 Professor, Department of Persian Language and Literature, University of Mazandaran
3 PhD student, Department of Persian Language and Literature, University of Mazandaran
چکیده [English]

The horizontal movement schema is a metaphorical conceptualization based on the embodied experience of movement, which is depicted in a straight line and depicts abstract situations as a movement in the horizontal direction of time. This schema shows the concept of "nation-people" in the poetry of the 60s as a continuous entity in the progressive movement.
Conceptual elements in the current research are located and directed based on the metaphor of "homeland as a footprint" in three points of origin, path, and destination; in this way, the nation's progressive movement starts from the point of "I" and reaches the point of "We" with the help of a travel guide that highlights the concept of leadership. The "I-We" metaphor in an event-driven reading leads to the sanctification of the concept of martyrdom with a value between "staying" and "going".
The findings of this research show that the megametaphor of "martyrdom is the eternal way" values ​​excellence as a group journey in the context of "past", "present", and "future". The past shows historical events as the distance travelled, the present is a crossroads, and the future is visualized as a clear horizon in the distance ahead.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Conceptual Metaphor
  • Horizontal Schema
  • Horizontal Time
  • Movement Schema
  • Sustainability Literature

مراجع

ارسطو. (1398). خطابه. ترجمۀ اسماعیل سعادت. چاپ 3. تهران: هرمس.
اسرافیلی، حسین. (1364). تولد در میدان. چاپ1. تهران: حوزۀ هنری سازمان تبلیغات اسلامی.
الیاده، میرچا. (1401). مقدّس و نامقدّس. ترجمۀ نصرالله زنگویی. چاپ 5. تهران: سروش.
الیاده، میرچا. (1402). اسطورۀ بازگشت جاودانه. ترجمۀ بهمن سرکاراتی. چاپ 7. تهران: طهوری.
امیری خراسانی، احمد؛ هدایتی، فاطمه. (1393). « ادبیات پایداری؛ تعاریف و حدود»، ادبیات پایداری، سال6، شمارۀ 10، صص23-42.
امین‌پور، قیصر. (1398). مجموعۀ کامل اشعار. چاپ 17. تهران: مروارید.
باقری، ساعد. (1365). نجوای جنون. چاپ 1. تهران: برگ.
باقری‌خلیلی، علی‌اکبر؛ طاهری، عارفه. (1398). «طرح‌وارۀ عمودی (نزولی/ صعودی) در منطق‌الطیر عطار». ادبیات عرفانی (علوم انسانی الزهرا)، سال 11، شمارۀ 12، صص 119-144.
باقری‌خلیلی، علی‌اکبر؛ طاهری، عارفه. (1400). «طرح‌وارۀ حرکتی در منطق‌الطیر عطار». مطالعات عرفانی، شمارۀ 34، صص 67-94.
باقری‌خلیلی، علی‌اکبر؛ محرابی کالی، منیره. (1392). «طرح‌وارۀ چرخشی در غزلیات سعدی و حافظ شیرازی». نقد ادبی، سال 6، شمارۀ 23، صص 125-148.
بهمنی، محمدعلی. (1385). گاهی دلم برای خودم تنگ می‌شود. چاپ 7. تهران: دارینوش.
تارکوفسکی، آندری. (1402). زمان مهرشده. ترجمۀ عظیم جابری. چاپ 3. تهران: شورآفرین.
جانسون، مارک. (1397). زیبایی‌شناسی فهم انسان. ترجمۀ جهانشاه میرزابیگی. چاپ 2. تهران: آگاه.
جانسون، مارک. (1399). بدن در ذهن. ترجمۀ جهانشاه میرزابیگی. چاپ 4. تهران: آگاه.
جهانگرد، فرانک. (1395). «تحلیل سیر تکوینی تعاریف ادبیات پایداری در ایران». ادبیات پایداری. سال 8، شمارۀ 14، صص61-78.
چاتریس بلک، جاناتان. (1398). تحلیل انتقادی استعاره. ترجمۀ یکتا پناه‌پور. چاپ 1. تهران: لوگوس.
حسینی، سیدحسن. (1363). هم‌صدا با حلق اسماعیل. چاپ 1. تهران: حوزۀ هنری سازمان تبلیغات اسلامی.
دشمن‌زیاری، تورج؛ سیدصادقی، سیدمحمود؛ حسینی کازرونی، سیداحمد. (1401).«بررسی استعاره‌های مفهومی در روایت‌های مردانه از دفاع مقدس». ادبیات پایداری. سال 14. شمارۀ 26، صص163-184.
راسخ‌مهند، محمد. (1384). «زبان‌شناسی شناختی»، مجلۀ زبان‌شناسی، سال 2، شمارۀ 2، پیاپی40، صص 77-92.
سبزواری، حمید. (1368). سرود سپیده. چاپ 1. تهران: مؤسسۀ کیهان.
سنگری، محمدرضا. (1397). قلم‌های قدبلند. چاپ 1. تهران: کانون اندیشۀ جوان.
شایگان، داریوش. (1399). بت‌های ذهنی و خاطرۀ ازلی. چاپ 3. تهران: فرزان روز.
صفارزاده، طاهره. (1366). دیدار صبح. چاپ 1. نوید شیراز.
عزیزی، احمد. (1369). کفش‌های مکاشفه. چاپ2. تهران: الهدی.
علی‌پور، زهرا. (1401). «بازتاب طرح‌وارۀ حرکتی سلوک در حدیقه‌الحقیقه سنایی و تمهیدات عین‌القضات همدانی». عرفان‌پژوهی در ادبیات. دورۀ 2. شمارۀ 4، صص233-262.
قزوه، علیرضا. (1369). از نخلستان تا خیابان. چاپ 2. تهران: همراه.
کوچش، زولاتان. (1398). مقدمه‌ای کاربردی بر استعاره. ترجمۀ شیرین پورابراهیم. چاپ 2. تهران: سمت.
کوچش، زولاتان. (1401). زبان، ذهن و فرهنگ. ترجمۀ جهانشاه میرزابیگی. چاپ 4. تهران: آگاه.
کوچش، زولاتن. (1394). استعاره در فرهنگ. ترجمۀ نیکتا انتظام. چاپ 1. تهران: سیاهرود.
گلفام، ارسلان؛ اعلایی، مریم. (1387). «بررسی ساخت‌های طرح‌واره‌ای در غزلیات حافظ به منظور معرفی طرح‌واره‌های جدید»، زبان و زبان‌شناسی، سال 4، شمارۀ 2، صص 81-94.
لیکاف، جورج؛ جانسون، مارک. (1398). استعاره‌هایی که با آن‌ها زندگی می‌کنیم. ترجمۀ جهانشاه میرزابیگی. چاپ 2. تهران: آگاه.
لیکاف، جورج؛ جانسون، مارک. (1399). فلسفۀ جسمانی. ترجمۀ جهانشاه میرزابیگی. چاپ 4. تهران: آگاه.
لیکاف، جورج؛ وهلینگ، الیزابت. (1402). مغز سیاسی. ترجمۀ محسن توکلیان. چاپ 1.  تهران: لوگوس.
محمودی، سهیل. (1369). فصلی از عاشقانه‌ها. چاپ 1. تهران: همراه.
مردانی، نصرالله. (1370). خون‌نامۀ خاک. چاپ 2. تهران: کیهان.
معلم دامغانی، محمدعلی. (1360). رجعت سرخ ستاره. چاپ1. تهران: حوزۀ اندیشه و هنر اسلامی.
موسوی گرمارودی، علی. (1363). خط خون. چاپ 1. تهران: زوّار.
هراتی، سلمان. (1368). از آسمان سبز. چاپ2. تهران: حوزۀ هنری سازمان تبلیغات اسلامی.
ادبیات پایداری
دوره 16، شماره 31
اسفند 1403
صفحه 49-72

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار